Mijn werkwijze met de Basisemoties
Net zoals een mens niet zijn gedachten is, maar gedachten heeft, zo is een mens ook niet zijn emoties, maar heeft gevoelens/emoties.
Omdat het palet van gevoelens heel gedifferentieerd en persoonlijk is en ik hou van duidelijkheid en eenvoud werk ik met de basisemoties: Boos, Bang, Blij en Bedroefd.
Elk kind kent deze emoties en het kan ook voor volwassenen verhelderend zijn om de gevoelens terug te brengen tot een van deze basisemoties.
Wat mij betreft zijn deze basisemoties gelijkwaardig, dwz ze zijn alle vier van belang voor een gezond psychisch leven.
- Boos helpt je om in je eigen kracht te komen
- Bang helpt je om zorgvuldig met jezelf en de wereld om te gaan
- Blij helpt je om je met de wereld om je heen te kunnen verbinden
- Bedroefd helpt je om bij jezelf te komen en te weten wat voor jou belangrijk is.
Bij een ongecompliceerde stroom van deze emoties wordt bij boos het lichaam groter, bij bang het lichaam kleiner, bij blij maakt het lichaam een openend gebaar en bij bedroefd maakt het lichaam een sluitend gebaar. Daarbij is het handig om de borststreek cq het hart als middelpunt van deze bewegingen te nemen. Emoties worden naar mijn inzicht en ervaring vooral beleefd in dit gebied en gaan gepaard met meer of minder subtiele veranderingen van hartslag en ademhaling.
Bewustzijn van de emoties en het vermogen om erover te denken is dan verbonden aan het hoofd cq de hersenen.
Emoties kunnen te sterk en te zwak beleefd worden en op het moment dat emoties met je aan de haal gaan of dat je je er te weinig bewust van bent en je ze in beide gevallen niet kunt gebruiken is er een probleem. Naar mijn ervaring is het gebruik van een emotiethermometer handig om bewustzijn van de werking van de emoties te verkrijgen.
Op de maxima van de emoties waarbij ze niet meer onder controle zijn en iemand er niet mee kan dealen en dit chronisch wordt zit pathologie (agressie-regulatie stoornis, angststoornissen, (hypo)manie/narcisme en de verschillende vormen van depressie).
Veel afweermechanismen/overlevingsstrategieën kunnen beschouwd worden als gedragspatronen om met het onvermogen om met de te heftige emoties om te kunnen gaan.
Als je te boos bent kun je je afvragen wat er voor jou niet klopt, kun je je afvragen wat je doel is en of dat reëel is. Als iemand anders te boos is dan is de beste manier van daar mee om gaan: zelf niet te boos of te bang worden, je afvragen welke pijn erachter de boosheid zit en dat zo mogelijk benoemen en daarna een gepaste begrenzing geven zonder dat je uit het contact gaat.
Als je te bang bent kun je je afvragen waar je precies bang voor bent, kun je je afvragen hoe groot de kans is dat het je overkomt en kun je je afvragen hoe je op de beste manier door die angst heen kunt komen. Als iemand anders te bang is dan is het van belang dat je zelf niet te bang wordt, dat je er vertrouwen in hebt dat de ander het aan kan en kun je vragen wat jij voor de ander kunt doen qua steun.
Verdriet wil begrepen worden en gaat altijd over een verlies. Op het moment dat je weet wat je verloren bent kun je je verdriet gebruiken om er een creatieve oplossing voor te verzinnen en daarbij helpt verdriet je dan om uit je niet altijd adequate gewoontes te komen.
Mensen vinden zichzelf niet snel te blij, maar blij wordt vaak gebruikt om bij andere emoties weg te blijven en dan wordt het onecht. In dat geval zijn er moedige gesprekspartners nodig die rustig toewerken naar helder krijgen wat er onder speelt en op vriendelijke wijze de ander helpen om zichzelf te durven zijn.
Elma Thiel-Pool, kinder- en jeugdpsychiater